-FrEdy Lalrinmawia Renthlei
-----------------------------------------------------------------
Kum 1914 khan Francis Ferdinand, Hungary leh Austria lalram awptu tur chu Serbian terrorist ten an that a. He thil thleng avang hian Austria chu a thinur ta em em mai a, tichuan Serbia lakah chuan indo a puang zui ta nghal a. Hei hi khawvel history-a dai leh ngai tawh loh tur, khawvel indopui pakhatna (World War – I) lo chhuahna chhan bulpui ber chu a ni ta a ni.
He thil thlen hnu lawk hian 1914 August thlaah Germany chuan Belgium a rûn a, France leh Russia te lakah indo a puang zui bawk a. He thil thleng hian khatih hunlaia indona rapthlak ber mai chu a hring zui ta a ni.
Indona avanga buai mek ramte chu pawl hnihah an inthen phawk a. A lehlam pawl chu allies an tih mai, America, Britain, Russia, France, leh Italy te an ni a, pawl dang leh chu Germany, Hungary, Austria, Turkey etc. te an ni. An indona hmun ber chu Europe a ni a, chutih rual erawh chuan Pacific, Middle East leh Africa ram hmun thenkhat pawh a kangkai ve zel a.
Tin Indopui Pakhatna hi indona hmuna thlawhtheihna (aeroplane) an hman hmasak berna a ni nghe nghe. Chanchin ziaktu thenkhat chuan German Air Force Indo thlawhna khalhtu Pilot Manfred von Richthofen kha indo thlawhna khalh hmasa bertu niin an ziak hlawm a; hei erawh a dik ngei em hriat chian fak theih a ni lo thung.
Kum 1916 khan France rama a vawikhatna atan Britain chuan Tank a hmang a.
Germany erawh chuan allied ho ralthuam leh eng ilo supply thintu lawng tihchhiat nan tuihnuai lawng (submarines) a hmang thung. May 1915 khan an inbeihnakal zelah German submarine chuan British khualzin phur lawng Lusitania chu a kap fuh palh(?) hlauh mai a, a chhunga chuang khualzin mi 100 chuang lain nunna an chan phah bawk.
Indona a chhuah tirh hian he thil thleng hian thalaite rilruah hna a thawk nasa hle mai a. Phurna ansa tak siamin thalai tam takte chu ram leh hnam tan tiin sipaiah an lut hum hum mai a. Mipate chauh pawh ni lovin hmeichhiate pawh an theih an gang thawk a, factory vela atul apiang ti turin an inpe teuh bawk.
Nimahsela, zawi zawiin ramin a tuar dan chu a langchiang chho zel a. Nunna hlu tak sen ralna leh nunau manganga siamtu, fahraha naupang tam tak siam theitu thil pawi tak a nih zia pawh a lang chiang chho ve zel a ni.
Kum 1918 thleng kha chuan Austia leh a thawhpuite chu che tha zawkah tangin anmahni ngei pawhin chak zawk mai turah an inngai thin a. Amaherawhchu, British lam hian an tam hneh (outnumbered) hrim hrim a, Bristish Navy te hian lawng chawlhhmunte chu an thuhnuaiah dahin German ho supply lut tur zawng zawng chu an danchah sak ta vek mai a.
Hei hian dinhmun a thlak danglam ta zawk a ni, Novemer 1918 ah chuan German sipaite chu tlawmin indo pawh a tawp zui ta nghal a. He indona kum 4 bawr vel chhung hian mihring nunna ringawt pawh maktaduai 10 chuang lak a nih phah hial a ni.
No comments:
Post a Comment